Nadmierne zadłużenie stanowi problem nie tylko o charakterze finansowym. Życie w ciągłym napięciu, z widmem strat na koncie, może poważnie odbić się na zdrowiu, doprowadzając do załamania. Procedury windykacyjne są długie i uciążliwe, zaś metody stosowane przez niektórych wierzycieli mogą uchodzić za wyjątkowo nieprzyjemne. Jednym z rozwiązań proponowanych osobom zadłużonym jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Upadłość konsumencka to postępowanie sądowe, przewidywane dla osób fizycznych, które nie prowadzą własnej działalności gospodarczej, a które stały się niewypłacalne. Głównym założeniem tej procedury jest oddłużenie i umorzenie części, a nawet całości długu – w praktyce jednak druga sytuacja zdarza się wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach, zaś częściowe umorzenie zadłużenia to częsta praktyka. W związku z faktem, że upadłość konsumencka jest procedurą sądową, to właśnie sąd zajmuje się oficjalnym ogłoszeniem niewypłacalności konsumenta.
Spis treści:
Aby móc lepiej zrozumieć, komu tak naprawdę przysługuje prawo ogłoszenia niewypłacalności, należy nieco rozwinąć pojęcie konsumenta – jest nim osoba fizyczna, czyli osoba dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z prowadzeniem firmy. Chociaż zdarzają się sytuacje, w których osoba prowadząca działalność może być traktowana jako konsument, w przypadku omawiania kwestii upadłości konsumenckiej, nie jest to możliwe. Z upadłości konsumenckiej może więc skorzystać tylko ta osoba, która w momencie ogłoszenia bankructwa nie prowadzi działalności. Oznacza to, że zlikwidowała i wykreśliła działalność z rejestru Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Ponadto, warto wiedzieć, że są może odrzucić wniosek o upadłość osobie, która:
dziesięć lat temu została całkowicie lub częściowo oddłużona przez poprzednie postępowanie upadłościowe;
nie jest niewypłacalna (w tym także ukrywała swój majątek podczas postępowania upadłościowego);
podała we wniosku nieprawdziwe dane;
przebywa poza granicami kraju;
nie wykonała obowiązków zleconych przez syndyka.
Każda sprawa o upadłość konsumencką jest jednak wysoce indywidualna. Dowodzi temu fakt, że w wyjątkowych okolicznościach, uzasadnionych względami słuszności oraz zasadami humanitaryzmu (np. przebieg ciężkiej choroby), sąd może pominąć fakt zajścia negatywnych przesłanek i finalnie ogłosić upadłość konsumenta. Wyjątkowe sytuacje wymagają jasnego przedstawienia oraz potwierdzeń w postaci zbioru dowodów.
Celem upadłości konsumenckiej jest przede wszystkim umorzenie zobowiązań konsumenta, które nie zostały spłacone w toku postępowania upadłościowego ustalonego przez sąd – w wyniku planu podziału majątku lub ewentualnego planu spłaty wierzycieli. Od tego, jakie długi mogą zostać umorzone w ramach upadłości konsumenckiej, stanowi podstawowe kryterium powodujące czy dłużnik podejmie decyzję o podjęciu się starań dotyczących ogłoszenia upadłości konsumenckiej. W procedurze ogłoszenia upadłości konsumenckiej, postępowaniem można objąć długi takie jak:
→ zobowiązania z tytułów niespłaconych pożyczek oraz kredytów (np. zobowiązania bankowe i pozabankowe);
→ zobowiązania związane z poprzednio prowadzoną działalnością gospodarczą;
→ zadłużenia z tytułu składek do ZUS;
→ zaległości podatkowe;
→ zobowiązania względem innych osób fizycznych i prawnych;
→ nieopłacone rachunki za wodę, gaz, prąd, telefon;
→ zobowiązania z tytułu zapłaty czynszu.
Istnieją jednak zadłużenia, których nie można umorzyć w wyniku procedury upadłościowej. Mowa tu przede wszystkim o długach o charakterze alimentacyjnym, zobowiązaniach wynikających z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa czy śmierci, a także o długach będących wykonaniem orzeczonego przez sąd obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. By są mógł umorzyć wszystkie zobowiązania konsumenta, musi on [dłużnik] w trakcie składania wniosku o ogłoszenie upadłości ujawnić wszystkich znanych jemu wierzycieli.
Wniosek o ogłoszenie upadłości stanowi pismo procesowe, które zawiera w sobie ściśle określone elementy. Jego sporządzenie powinno obejmować rzetelne uzasadnienie, że względem konsumenta nie zachodzi żadna z negatywnych okoliczności, mogących przesądzić o oddaleniu rozpatrzenia dokumentu przez sąd. Wniosek powinien zawierać w sobie wyłącznie pełne i prawdziwe informacje – konsekwencją niedochowania obowiązku może okazać się umorzenie postępowania. Przygotowując się do złożenia wniosku o upadłość konsumencką, należy wykonać dwa zestawienia. Jedno powinno obejmować cały majątek ruchomy dłużnika (np. samochód, sprzęt AGD, pamiątki, meble), nieruchomy (np. dom, działka, grunty), a także źródła przychodów. Bardzo ważnym elementem listy posiadanego majątku jest jego wycena – bez niej lista nie przedstawia wartości w postępowaniu, gdyż uniemożliwia sądowi ocenę prawdziwej wartości majątku. Drugie zestawienie to lista zobowiązań, jakie ciążą na dłużniku. Przy jej konstruowaniu pomocny może okazać się raport BIK, zawierający w sobie informację o zobowiązaniach zaciągniętych w bankach, SKOK-ach, a także niektórych instytucjach pożyczkowych.
Każdy wniosek o upadłość konsumencką powinien zawierać w sobie elementy takie jak:
dane dłużnika;
spis składników majątku razem z szacunkową wyceną;
wskazanie adresów, pod którymi znajduje się majątek dłużnika;
dokładny spis wierzycieli, wraz z adresami, wysokością wierzytelności oraz terminami zapłaty;
listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku;
czynniki uzasadniające wniosek i ich uprawdopodobnienie.
Momentem, który rozpoczyna ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jest złożenie wniosku w sądzie. Następnie sąd rozpoznaje wniosek, którzy może odrzucić bądź wezwać wnioskodawcę na rozprawę. W przypadku gdy sąd nie oddali wniosku, rozpoczyna się postępowanie upadłościowe. Sprawa zostaje przejęta przez syndyka, którzy sporządza listę wszystkich wierzycieli oraz ich wierzytelności, a następnie jego działania prowadzą do spieniężenia majątku dłużnika przez jego likwidację. Syndyk dokonuje sprzedaży dóbr będących w posiadaniu upadłego, zaś z uzyskanych kwot następuje zaspokojenie wierzycieli. Kolejnym etapem jest ustalenie przez sąd planu spłaty, na którego postawie dłużnik – w okresie do 36 miesięcy – ma uiszczać określone kwoty na rzecz wierzycieli. W przypadku kiedy sąd uzna, że majątek dłużnika nie pozwala na jakiekolwiek spłaty, może dojść do umorzenia wszystkich długów. Całą procedurę da się zamknąć w kilku krótkich punktach:
Złożenie wniosku.
Rozpatrzenie wniosku.
Ustalenie listy wierzycieli i spieniężenie majątku upadłego.
Stworzenie planu spłaty wierzycieli.
Umorzenie wierzytelności.
Pomimo tego, że udało nam się zamknąć proces w zaledwie pięciu punktach, upadłość konsumencka bardzo często stanowi proces długi i skomplikowany – pomimo tego, wiele osób znajdujących się w przysłowiowej „kropce” decyduje się na jej ogłoszenie, widząc w tym przede wszystkim szereg zalet.
Postępowanie upadłościowe może być prowadzone w trybie uproszczonym i trybie zwykłym. Pierwszy charakteryzuje się ograniczoną aktywnością sądu wyłącznie do najważniejszych decyzji, zaś postępowanie nie trwa dłużej niż 6-8 miesięcy, a kieruje nim syndyk. W trybie zwykłym udział sądu jest natomiast znaczący, zaś postępowaniem kieruje sędzia-komisarz. Takie postępowanie trwa od roku do nawet dwóch lat. Tryb zwykły ma zastosowanie w momencie, gdy sytuacja majątkowa dłużnika jest złożona – na przykład prowadził w przeszłości firmę, posiada znaczny majątek czy bardzo wielu wierzycieli.
Wyjaśniliśmy, co to jest upadłość konsumencka; znany jest również jej cel. W pierwszej kolejności istniejące zobowiązania finansowe są zaspokajane z ustalonego majątku dłużnika. W momencie, gdy ten ulegnie likwidacji, sąd – mając na uwadze ustaloną listę wierzytelności – wydaje postanowienie o ustaleniu dokładnego planu spłaty wierzycieli. Obejmuje on między innymi zakres i termin, w jakim dłużnik jest zobowiązany spłacić swoje zadłużenie. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej powstrzymuje windykację, tym samym oferując osobie zadłużonej pewnego rodzaju ochronę, na przykład przed utratą dachu nad głową, a także daje możliwość kontynuowania pracy zawodowej, mając na uwadze jego podstawowe potrzeby. Po ogłoszeniu upadłości dłużnika, zawieszane zostają toczące się postępowania egzekucyjne, a możliwość wszczynania przeciwko dłużnikowi nowych spraw sądowych i egzekucyjnych jest ograniczona. Wraz z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej, przestają być naliczane odsetki od zaległych zobowiązań. Umorzenie niespłaconych zobowiązań upadłego, w związku z wykonaniem planu spłaty lub z jego pominięciem, stanowi swoistą podstawę do wykreślenia jego danych z KRD – Krajowego Rejestru Długów. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nierzadko przynosi również komfort psychiczny; rozpoczęcie nowego rozdziału w życiu i stopniowe wychodzenie z długów może obudzić nadzieje na lepszą przyszłość.
Na wydatki związane z upadłością konsumencką składa się opłata za złożenie wniosku, koszty wynagrodzenia syndyka, a także koszty postępowania. W zależności od rodzaju postępowania (uproszczone lub zwykłe), koszty wahają się od 4 do nawet 10 tysięcy złotych. W momencie gdy majątek dłużnika nie jest wystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, sąd może odrzucić wniosek o ogłoszenie upadłości. Prócz powyższych wydatków, pobocznym kosztem upadłości jest wyzbycie się większości swojego majątku, który zostanie spieniężony i rozdany między wierzycieli.
Upadłość konsumencka wprowadza wiele istotnych zmian. W przypadku ogłoszenia upadłości przez sąd, warto mieć na uwadze najważniejsze następstwa postępowania.
Wraz z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej, majątek dłużnika staje się „masą upadłości”, która zarządzana jest przez syndyka. Oznacza to, że upadły nie może nim dobrowolnie rozporządzać (np. sprzedać posiadanego samochodu lub gruntu);
Obowiązkiem dłużnika jest wskazanie syndykowi całego swojego majątku, rozliczeń, korespondencji i dokumentacji, gdyż w innym razie samo postępowanie może zostać umorzone.
Upadły powinien pamiętać, że w skład masy upadłości wchodzi wynagrodzenie za pracę w części niepodlegającej zajęciu.
Ogłoszenie upadłości oznacza, że konsument będzie mógł zawierać wyłącznie drobne umowy życia codziennego, które obejmują zakup żywności, środków czystości i podobnych przedmiotów niezbędnych do godnego funkcjonowania.
Decydując się na oddłużenie przez upadłość konsumencką powinno się być świadomym ograniczenia prawa do prywatności. Informacja na temat upadłości powinna być publicznie obwieszczona, zaś ujawnione dane będą obejmować kolejno: imię, nazwisko, PESEL i adres zamieszkania. Informację o upadłości konsumenckiej syndyk przekazuje również pracodawcy upadłego po to, by ten oddawał mu część jego wynagrodzenia. O upadłości można dowiedzieć się także z ogłoszeń syndyka na temat sprzedaży majątku – dostęp do akt postępowania będą mieli wierzyciele, którzy będą mieli szansę zapoznania się z danymi dotyczącymi zadłużenia i informacjami związanymi między innymi ze stanem zdrowia dłużnika czy jego relacjami z bliskimi (w przypadku gdy tego typu wiadomości zostaną przekazane do sądu lub syndyka).
Upadłość konsumencka posiada zarówno swoje wady i zalety. Z jednej strony jest ona sposobem na pozbycie się nieopłaconych długów, z drugiej zaś wiąże się z oddaniem całego swojego majątku (a także w pewnym sensie prywatności) syndykowi. Co więcej, upadły jest zobowiązany do corocznego zdawania syndykowi relacji z postępów wykonania spłaty wierzycieli, a także swojej sytuacji majątkowej i zawodowej.
Pomimo tego że upadłość konsumencka może wydawać się nad wyraz radykalnym krokiem, podjęcie decyzji o jej ogłoszeniu pomogło naprawdę wielu osobom. Przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej, dobrze jest mieć świadomość jej wpływu na różne kwestie życia, jakie mogą dotyczyć każdego z nas. Postanowiliśmy zwrócić uwagę na najważniejsze z nich.
Upadłość konsumencka i BIK. Biuro Informacji Kredytowej gromadzi wszystkie informacje na temat zdolności oraz historii kredytowej danego użytkownika. Podejmując decyzję dotyczącą ogłoszenia upadłości, dobrze jest zawczasu sprawdzić swój raport – w trakcie postępowania sąd na pewno będzie sięgał do tych danych. Rozeznanie się w sytuacji pozwoli uniknąć zdziwienia i wystąpienia nieścisłości.
Upadłość konsumencka i emerytura. W przypadku gdy upadłość konsumencką chce ogłosić emeryt, syndyk może zająć wyłącznie 25% jego dochodu netto. Nie może być to suma wyższa niż kwota wolna od egzekucji; ustala się ją na podstawie wysokości minimalnej emerytury, a także realnej wartości pieniądza w danym momencie.
Upadłość konsumencka i brak majątku. W przypadku osób nieposiadających majątku, cały dług zostaje umorzony; syndyk po prostu nie ma czego sprzedać. Dzięki temu sam proces działa o wiele krócej – pomija się etap wyceny czy spieniężania poszczególnych dóbr.
Upadłość konsumencka i kredyt. Po ogłoszeniu upadłości, dłużnik nie może wziąć kredytu oraz kupić sprzętu na raty – chyba, że uzyska na to sądową zgodę. Związane jest to ściśle z faktem, że upadły nie posiada prawa do zarządzania swoim majątkiem. Uregulowanie zaległości wcale nie poprawia aż tak bardzo sytuacji; upadłość zostaje odnotowana w bazie BIK, a taka przeszłość w większości przypadków dyskwalifikuje kandydata w oczach banku.
Przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką, warto zastanowić się nad sięgnięciem po specjalistyczną pomoc przy przystępowaniu do składania dokumentów oraz późniejszego postępowania, które nie jest zaliczane do najprostszych. Kancelaria Radców Prawnych R. Ptak i Wspólnicy to zespół doświadczonych ekspertów, którzy wykazują się biegłością w sprawach upadłościowych. Instruujemy naszych Klientów na temat tego, jak ogłosić upadłość konsumencką. Pomagamy w tworzeniu wniosków i zbieraniu dokumentów niezbędnych do jego utworzenia, a także wspieramy w całym procesie postępowania. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wymaga zaawansowanej wiedzy dotyczącej obowiązującego w Polsce prawa, a także konkretnego doświadczenia w prowadzeniu tego typu spraw – mamy to wszystko, dzięki czemu możemy zapewnić naszym Klientom kompleksową obsługę oraz postarać się o satysfakcjonujący dla nich wynik sprawy. Konsultacja prawnicza w zakresie upadłości jest u nas darmowa; to właśnie podczas niej decydujemy się na omówienie problemu, a także przekazanie niezbędnych wskazówek i wyjaśnienie wymaganych kwestii. Prawnicy z wieloletnim doświadczeniem są w stanie reprezentować Klienta przed sądem, tym samym niosąc niezbędną pomoc w wyjściu z długów. Każda sprawa rozpatrywana jest przez nas w sposób indywidualny, bowiem w większości przypadków właśnie tego wymaga sytuacja. Kancelaria Radców Prawnych R. Ptak i Wspólnicy od wielu lat niesie pomoc zadłużonym z całej Polski, zapewniając nie tylko wsparcie merytoryczne, lecz również życiowe zrozumienie sytuacji.
Alternatywę dla postępowania upadłościowego dla niewypłacalnego dłużnika stanowi układ konsumencki, stanowiący swoiste porozumienie między wierzycielem a dłużnikiem. Nie wymaga akceptacji ze strony wszystkich wierzycieli, a jedynie ich większości. Jest to dobra opcja dla osób, których dochody pozwalają na spłatę zobowiązań po ich rozłożeniu na dłuższy okres.
Upadłość konsumencka chroni dłużnika przed bezdomnością. Osoba ogłaszająca bankructwo pozostaje chroniona przed utratą dachy nad głową, pomimo przejęcia posiadanego majątku – przynajmniej przez okres dwóch lat. Jedyne co trzeba zrobić, to złożyć wniosek o wydzielenie środków na wynajem innego lokalu mieszkalnego na okres od roku do dwóch lat. Dobrze wiedzieć, że wynajęte lokum może zamieszkiwać zarówno upadły, jak i jego rodzina.
Tak. Wraz z dniem ogłoszenia upadłości małżonka będącego konsumentem i pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Tymczasem majątek wspólny, którego podział nie jest w żaden sposób dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości.